Próba rozkodowania DNA banknotu 4złp 1794 Insurekcji Kościuszkowskiej
Pisząc poniższy tekst bazowałem na wcześniejszej mojej publikacji tj. artykule pt. NOWE „ODMIANY” BANKNOTU 4zł 1794 INSUREKCJI , który dzięki uprzejmości Pana Pawła Bohdanowicza ukazał się w Przeglądzie Numizmatycznym 1, 48/2005, a którego to wcześniej opublikowałem na łamach cafe-Allegro (w 2004 r.). Artykuł ten zainspirował innych kolekcjonerów do przyjrzenia się swoim 4złp 1794 w zbiorach.
W tytule artykułu celowo słowo „ODMIANY” umieściłem w cudzysłowiu, bo poniższa analiza i przedstawienie niektórych ciekawych „odmian” , które to faktycznie z definicji odmianami nie są, ponieważ odmiana musi być odmienna, czyli obrazując, jak mamy przykładowo 10,000 jednakowych banknotów, a powiedzmy 10 sztuk z nich jest odmienna, bo różnią się jedną lub kilkoma cechami od pozostałych, to wtedy możemy mówić o odmianie.
Artykuł zaczynał się tak - Czyli szukanie dziury w całym... no może jest trochę przesady w tym twierdzeniu ale spotkałem się już z taką opinią dot. tego tematu i jak nikt nie miał wątpliwości co odkrycia nowej ODMIANY 4złp 1794 z odwróconym znakiem zabezpieczającym, to jeśli chodzi o „odmiany” gdzie różnice pomiędzy banknotami są tylko w elementach druku, to spotkałem się z różnymi opiniami.
Między innymi zarzucano mi, że szukanie tu „na siłę” takich odmian nie ma sensu, bo różnice te wynikają tylko z samej prymitywnej metody druku, w większości pracy ręcznej i stąd te różnice w elementach na banknotach, które jako takie nie pozwalają na rozpatrywanie tego w kategorii odmian z definicji.
Pozwolę się nie zgodzić z takimi opiniami, różnice druku w banknotach 4złp 1794 są mocno istotne w stosunku do pozostałych i nawet jeśli w obrębie danej serii spotykamy taki sam typ „usterki” , czy „cechy” na każdej sztuce, należy taki banknot uznać za inny i warto go wyróżnić i wspomnieć o nim.
Także jak widać uparłem się, nie zniechęciłem i zacząłem szukać, mimo że nie znalazłem takiej prawdziwej ODMIANY jak ta z odwróconym znakiem zabezpieczający 4 ZŁŁ, to mój upór i dociekliwość zainspirowały innych do poszukiwań, co skutkowało znów dużym okryciem (wprawdzie nie moim) prawdziwej ODMIANY ale o tym poniżej.
Co innego braki/usterki typu - brak małej kropki, kreseczki elementu ramki, składowych części ornamentów. Tu się zgodzę , szukanie „odmian” na siłę i rozpisywanie się o nich, nie ma sensu.
Już teraz kliknij w ikonkę i dołącz do Naszego profilu na Facebooku o pieniądzu papierowym. Każdego dnia mnóstwo informacji i ciekawostek o banknotach.
Tego typu różnice występują na wielu banknotach i nie będę o nich wspominał, ponieważ ani nie są odmianami, ani nie są to cechy wyróżniające, bo nie są potwierdzone na wszystkich znanych egzemplarzach (dla danej serii banknotu cechy te występują lub nie), a że występują, to przyczyną jest sama techniku druku, to zapewne skutek nałożenia mniejszej ilości farby na matryce.
Patrząc tak już na kropki, to przy serii (I)(Q) – tu różnica robi się bardziej istotna i dyskusyjna, to już nie jest wyraźny brak kropki ale mamy o jedną kropkę za dużo. Po znaku d (delta) w napisie „ Uchwala d : 4ta 7bris 1794. jest dwukropek, a we wszystkich innych mi znanych egzemplarzach innych serii tego banknotu kropeczka jest tylko jedna. Ta sama seria również ma szczęście do innej cechy, tj. na dolnej ramce po lewej, w uśmieszku jest tylko jedna kropka ') , czyli można by tą cechę nazwać „piratem” (to taka dygresja do wszędoobecnych emotikonek), a sam banknot można nazwać „wędrującą kropką”, bo z dolnej ramki zawędrowała aż na górną. Obie cechy tej serii występują na wszystkich mi znanych sztukach 4zł 1794. zdjęcie poniżej :
Co ciekawe taki sam „pirat” w identycznej pozycji występuje na banknocie serii (I)(S) ale tam już po delcie jest jedna kropka.
Jak już jesteśmy przy literce d (delta), to jak wspomniałem w większości serii jest jedna kropka po niej, jest seria wspomniana wyżej seria (I)(Q) z dwoma kropeczkami i jakby nie – jest banknot, który dla wszystkich egzemplarzy tej serii nie ma kropki, tj. seria (2)(D) , zdjęcie poniżej :
Znana już jest większości zainteresowanym „odmiana” banknotu 4zł 1794 tzw. odmiana „smutna” - dotyczy to tylko banknotu serii (I)(C), a mianowicie w dolnej ramce odwrócony jest „uśmieszek” :(, zdjęcie poniżej :
Tu taka uwaga, kolega Damian Marciniak (GNDM), ostatnio w rozmowie tel. ze mną (dziękuję za konsultacje), to mnie wskazuje jako autora odkrycia tej „odmiany smutnej' , cóż było to 17-18 lat temu i naprawdę nie pamiętam, czy to ja?, czy może był to Ktoś z cafejkowiczów? Jeśli tak, to proszę o wpis w komentarzach, a napisałem to ponieważ nie chciałbym sobie przypisywać odkryć, których nie dokonałem, a jedynie byłem ich inspiratorem. Niestety w światku numizmatycznym wielokrotnie się zdarzała taka brzydka praktyka – przypisywania sobie odkryć kogoś innego... a o to za nic w świecie nie chciałbym być posądzony !
Wracając do odmiany „smutnej” (I)(C) jak do tej pory nie znaleziono banknotu tej serii z normalnym „wesołym uśmieszkiem” , jak i innego banknotu innej serii z tego typu cechą . Banknot niewątpliwie jest inny , mało tego posiada jeszcze jedną ciekawa cechę, tj. na prawej ramce zamiast poziomego paragrafu mamy symbol nieskończoności, zdjęcie poniżej :
Czyli można powiedzieć , że ta seria (I)(C) też ma szczęście do "inności" jest jakby tu powiedzieć mocniej wyróżniona, bo nie dość, że „ smutna” , to jeszcze „nieskończona” i mimo ,że nie jest taka prawdziwa ODMIANA , to autor katalogu „Banknoty Polskie i Wzory tom.1” (W-wa 2014.r) Czesław Miłczak, postanowił też ją wyróżnić i nadać tej serii status odmiany pod poz. A11b.
Analogiczna sytuacja jest z banknotem serii (2)(C) , tu również jak przy banknocie serii (I)(C) autor katalogu Cz. Miłczak wyróżnił te serię nową odmianą poz. A11g, mimo ,że też nie zasługuje na miano prawdziwej ODMIANY, a wyróżnienie to spowodował błąd w wyrazie bris, jest przestawiona litera „i” mamy birs i identycznie jak dla serii (I)(C), seria (2)(C) nie jest znana bez tej cechy („birs”) , zdjęcie poniżej :
Jak już jesteśmy przy emotikonach, to po „piracie”, „smutnym” mamy jeszcze „buźkę z przymrużonym oczkiem” , to na banknocie serii (2)(F) na dolnej ramce uśmieszek po lewej ma górne oczko zrobione z przecinka, zamiast jak na innych seriach z kropeczki lub jej braku i też wszystkie banknoty serii (2)(F) są wyróżnione to sama cechą, nie spotkałem innych sztuk tej serii które by tego nie posiadały, zdjęcie poniżej :
Idąc tym tropem dla serii (I)(O), ta nasza już słynna buźka posiada „zezowate oczka” , tj. obie buźki, zarówno lewa jak i prawa - ich oczka nie są w jednej linii i też jest to cecha występująca na wszystkich banknotach tej serii, zdjęcie poniżej :
Kolejna cecha wypatrzona dotyczyła serii (I)(E), a dokładniej występuje to na ramce po prawej stronie. Otóż we wszystkich znanych mi banknotach innych serii w ramce pionowej występują na przemian elementy: sześć gwiazdek + pięć paragrafów, proszę zwrócić uwagę na zdjęcie poniżej .... :
... tam brakuje jednej gwiazdki , w związku z tym dwa paragrafy spotkały się. Potwierdziłem to na wielu znanych mi egzemplarzach i nie są mi znane banknoty serii (I)(E) bez tego typu cechy.
Następną wypatrzoną cechą jest tzw. „odwrócony świecznik” , proszę zwrócić na banknot serii (I)(K) i na jego element w ramce w prawym górnym narożniku, zdjęcie poniżej.
Element ten (nazwany poźniej „świecznikiem” , choć wg mnie to ornament roślinny) jest obrócony w stos. do innych serii banknotu 4zl 1794 o 90’ , potwierdziłem to na wielu znanych mi egzemplarzach i również jak dotąd nie natrafiono dot. tej serii (I)(K) na egzemplarz „normalny”.
Kolejna wypatrzona cecha dotyczy banknotu serii (I)(H) , otóż tam w słowie umieszczonym w ramce „Cztery złote” , ostatnia literka „e” , nie jest w linii z całym wyrazem, jest upuszczona ku dołowi i też ta odmienność dotyczy wszystkich banknotów tej serii, nie spotkałem innej sztuki o prawidłowym ułożeniu liter w tym wyrazie, zdjęcie poniżej :
Dość ciekawą cechą występującą na naszym bohaterze 4złp 1794 jest można rzec, zgermanizowanie polskiej litery, otóż w banknocie serii (I)(U) w słowie Uchwała , środkowa literka „a” posiada dwie kropki nad sobą, gdzie we wszystkich innych seria jest tam jedna kropka, czyli mamy niemieckie ä (a-umalut), zdjęcie poniżej :
Już ostatnią cechą jaką chciałbym przedstawić aby nie zanudzić czytelników, jest cecha występująca na banknocie serii (I)(B), tu na pionowej ramce po prawej, jedna z gwiazdek jest obrócona o 90' w stosunku do innych występujących na ramkach banknotu 4złp 1794. zdjęcie poniżej :
I tak by można było pisać o kolejnych cechach dla każdej serii z osobna.
W powyższym tekście starałem się pokazać tylko te najbardziej charakterystyczne.
Porównując wiele banknotów tej samej serii potwierdzam, że każda seria ma coś charakterystycznego dla siebie, różnice o obrębie danej serii są praktycznie już nieistotne. Dla ciekawskich, szczegółowy spis cech dla każdej serii banknotu 4złp 1794 zamieściłem pod artykułem.
Podsumowując nasuwa się jeden główny wniosek że :
KAŻDA SERIA BANKNOTU 4zlp 1794 TO INNY BANKNOT !
Z całą pewnością te cechy różniące poszczególne banknoty serii nie były jakimś niedopatrzeniem czy niedbalstwem ze strony emitenta ale zostały wprowadzone celowo, stanowiło to zapewne dodatkowe zabezpieczenie banknotu przed fałszerstwem. Cechy te, ich różnorodność dla wtajemniczonych posiadających, spis/klucz, skoro występowały na wszystkich banknotach danej serii, były doskonałym narzędziem do wyłapywania ewentualnych fałszerstw i myślę, że w większej części udało mi się rozkodować DNA tego banknotu.
Wniosek końcowy twierdzący, iż KAŻDA SERIA BANKNOTU 4zlp 1794 TO INNY BANKNOT, wówczas wydawał się rzeczywiście ostatecznym, do czasu sensacyjnego okrycia nowej prawdziwej ODMIANY banknotu 4zł 1794.
Tak ja na początku artykułu wspominałem, że dociekliwość moja i zainicjowanie wówczas dyskusji nie poszło na marne, skutkowało to wg mnie wielkim okryciem, którego to dokonał kolega Tomasz Jaźwiński (TomBanknoter), a mianowicie na banknocie serii (2)(G) w wyrazie Uchwała przestawiono literę „a” i mamy Uchawła i nie jest to cecha znana na wszystkich banknotach serii (2)(G), gdzie zdecydowana większość banknotów tej serii ma poprawnie Uchwała.
Z ilości zachowanych sztuk do dnia dzisiejszego (jest ich zaledwie kilka) należałoby wnioskować, że był to błąd (niezamierzony), który się pojawił się incydentalnie, zapewne na początku produkcji, gdzie błąd ten wyłapano i już dalsza produkcja banknotu tej serii była już z poprawnym wyrazem Uchwała.
Oczywiście ODMIANA ta zasłużenie znalazła swoje odbicie jako nowa odmiana katalogowa wg katalogu Czesława Miłczaka „Banknoty Polskie i Wzory tom.1” (W-wa 2014.r) pod poz. A11h . Jakby nie patrzeć to prawdziwa ODMIANA i wraz z odmianą A11c (odwrócony znak zabezpieczający czyli pawpaw’ka :) obie te odmiany należą do najrzadszych banknotów całej emisji okresu Insurekcji.
Całość moich dość długich i dla nie zakochanych w papierkach pewnikiem nudnawych dywagacji nie ma na celu tylko aspektu dydaktycznego, tym artykułem zwracam się do Braci Kolekcjonerskiej o przyjrzenie się w swoich zbiorach banknotom 4zlp 1794, być może jest w nich coś jeszcze do okrycia?
Tym artykułem uważam, że należałoby zamknąć temat banknotu 4złp 1794r. na portalu Pieniądz Papierowy. Być może czytelnicy są nim już trochę zmęczeni ? … choć powiem szczerze , że mam jeszcze w zanadrzu jeden temat dotyczący tego jak widać arcy ciekawego papierka ale o tym to może kiedyś tam :)
Literatura :
- Czesław Miłczak, Banknoty Polskie i Wzory tom.1 (W-wa 2014.r)
- PTN o/im. Karola Beyera w Warszawie "Warszawski Pamiętnik Numizmatyczny 1" Warszawa 2012 , artykuł autorstwa Juliusza Bieniasia
- Przegląd Numizmatyczny 48/2005 art. Paweł Bohdanowicz/Paweł Pawłowski
- Przegląd Numizmatyczny 2/2006 art. Tomasz Jaźwiński
- Przegląd Numizmatyczny 55/2006 art. Tomasz Jaźwiński
Autor artykułu i zdjęć: Paweł Pawłowski [pawpaw]
spis cech dla poszczególnych serii :
(I)(A) – lewy uśmieszek zezowaty, oba oczka nie są w jednej linii
(I)(B) – trzecia gwiazdka na prawej ramce obrócona o 90’
(I)(C) – lewy uśmieszek smutny :( i prawa ramka nieskończoność zamiast paragrafu
(I)(D) – lewy dolny narożnik o wyraźnym uskoku ramki, charakterystyczne przerwy w ramkach
(I)(E) - brak jednej gwiazdki na prawej ramce, dwa paragrafy obok siebie
(I)(F) – brak jest kropki po literach B.S
(I)(G) - mała kropka po literach B.S i lewy uśmieszek zezowaty, oba oczka nie są w jednej linii
(I)(H) – w napisie w ramce po prawej [Cztery Złote] ostatnia litera „e” opuszczona ku dołowi
(I)(I) – na dolnej ramce środkowy ornament - jego prawa cześć brak jednej jagódki i lewy dolny narożnik o wyraźnym uskoku ramki
(I)(K) – ornament w prawym górnym rogu tzw. świecznik obrócony o 90’
(I)(L) – prawy uśmieszek zezowaty, oba oczka nie są w jednej linii i na dolnej ramce w środkowym ornamencie pomiędzy jego dwoma częściami brak kropki
(I)(M) - lewy uśmieszek zezowaty, oba oczka nie są w jednej linii i wyraźna przerwa w wewnęcznej ramce – lewy górny narożnik, zewnętrzan ramka ugięta do środka
(I)(N) – duża przerwa w zewnętrznej ramce w lewym górnym rogu i prawy dolny narożnik o wyraźnym uskoku ramki
(I)(O) – w obu uśmieszkach lewym i prawym zezowate oczka, naprzemiennie, nie są w jednej linii
(I)(P) - brak jest charakterystycznych powtarzalnych cech
(I)(Q) - po znaku d (delta) w napisie Uchwala d : jest dwukropek zamiast kropki, lewy uśmieszek ma jedno oczko
(I)(R) – na dolnej ramce w środkowym ornamencie pomiędzy jego dwoma częściami brak kropki
(I)(S) - lewy uśmieszek ma jedno oczko
(I)(T) – po dacie 1794- myślnik zamiast kropki
(I)(U) – dwie kropeczki nad litera „a” w słowie Uchwała, na innych seriach banknotu kropeczka nad lit. a jest tylko jedna.
(I)(W) - lewy uśmieszek zezowaty, oba oczka nie są w jednej linii i na dolnej ramce w środkowym ornamencie pomiędzy jego dwoma częściami brak kropki
(I)(X) – na ornamencie w prawym dolnym roku brak jest jednej jagody i na dolnej ramce w środkowym ornamencie pomiedzy jego dwoma częściami brak kropki i lewy uśmieszek zezowaty
(I)(Y) – brak wyraźnych cech, jedynie przerwy w ramce dużej i w ramce wokolo ZŁŁ:4
(I)(Z) – brak zauważonych wyraźnych cech , wg mnie seria wzorcowa
(2)(A) - brak zauważonych wyraźnych cech, jedynie przerwy w elementach ramki
(2)(B) - brak zauważonych wyraźnych cech, jedynie przerwy w elementach ramki
(2)(C) - błąd w wyrazie bris, jest przestawiona litera „i” mamy birs
(2)(D) – brak kropki po d (delta)
(2)(E) – duża przerwa w dolnej zewnętrznej ramce
(2)(F) – lewy uśmieszek ma górne oczko zrobione z przecinka,
(2)(G) - lewy uśmieszek ślepy, bez oczek
(2)(H) - brak zauważonych wyraźnych cech , wg mnie seria wzorcowa
Komentarze
Prześlij komentarz