Szczerze muszę przyznać, że kilkoma tematami jestem pozytywnie zaskoczony. Kontynuowana jest m.in ciekawa seria srebrnych i złotych monet kolekcjonerskich "Skarby Stanisława Augusta" jak również okolicznościowych 5-złotówek "Odkryj Polskę". 

Z tematów indywidualnych napewno warto wspomnieć o 100-leciu Portu w Gdyni, 100-leciu odkrycia Krzemionek Opatowskich czy XVI Międzynarodowym Kongresie Numizmatycznym, 

Jest oczywiście kolejny wysyp ekonomistów polskich (5 emisji w ramach tej serii), ale całe szczęście kilka wyżej wspomnianych tematów i serii przywraca nieco wiarę w plan emisji na rok 2022. 

Pełny plan emisyjny znajduje się na stronie Narodowego Banku Polskiego - plik w formacie PDF. 

Książe Konstanty - namiestnik i despota

Wielki książę Konstanty był powszechnie nielubiany, można nawet użyć mocniejszego stwierdzenia - znienawidzony przez mieszkańców Królestwa Polskiego. Słynął z okrucieństwa i despotyzmu w stosunku do swoich podwładnych. Zwalczał za wszelką cenę polskie ruchy wolnościowe. Za jego panowania na terenie Królestwa Polskiego bardzo silnie rozrosła się siatka tajnej policji rosyjskiej w Polsce. 

W nocy 29 listopada 1830 czyli w dniu wybuchu Powstania Listopadowego, jego osoba była głównym celem ataku spiskowców. Jednak udało mu się uciec z warszawskiego Belwederu w przebraniu kobiety. Po wybuchu powstania listopadowego na czele korpusu rosyjskiego uszedł do Rosji, wkrótce zmarł na przywleczoną przez wojska rosyjskie cholerę. Istnieje też druga wersja jego śmierci, poświadczana przez wielu pamiętnikarzy, że została podana mu trucizna w poziomkach ze śmietaną. 

Tym, którzy chcieliby dowiedzieć się nieco więcej nt. osoby Konstantego Pawłowicza mogę polecić ciekawie napisaną książkę "Wielki Książe Konstanty" autorstwa Pana Władysława Bortnowskiego. Książka w ciekawy, faktograficzny sposób opisuje całe życie Księcia Konstantego, opisując zarówno jego złe jak i dobre strony (tych jak wiemy jednak było nieco mniej). 

Zrzeczenie się tronu

Jeszcze za panowania Aleksandra I, w roku 1821 lub 1822 rodzina carska nieformalnie ustaliła, że po śmierci Aleksandra tron rosyjski obejmie nie Konstanty a młodszy brat Mikołaj. W roku 1823 nieformalne ustalenia zostały przez Aleksandra spisane na piśmie. Akt rezygnacji Konstantego był jednak cały czas utrzymywany w tajemnicy zarówno przed współpracownikami rodziny carskiej jak i samymi Rosjanami. 

W roku 1825 umiera Aleksander. Pomimo wcześniejszych ustaleń Mikołaj wysyła Konstantemu wiadomość wzywającą go do wstąpienia na tron. Ten jednak cały czas pozostaje w Warszawie. Samo objęcie władzy przez Mikołaja nie obyło się bez problemów. Na drodze do sprawnego przejęcia tronu stanęli dekabryści, którzy w grudniu 1825 roku wywołali powstanie przeciwko Mikołajowi a w obronie praw Konstantego do objęcia toronu. Wszczęli oni powstanie zapewne nie wiedząc o wcześniejszych przecież tajnych ustaleniach dotyczących sukcesji. 

Rubel z wizerunkiem niedoszłego cara

Po śmierci Aleksandra I wszystko działo się bardzo szybko. Dnia 9 grudnia 1825 roku do Sankt Petersburga dotarła informacja o jego śmierci. Jeden z najbliższych współpracowników cara - Aleksander Golicyn zwołuje w trybie pilnym zebranie Rady Stanu, informując wówczas o spisanych w 1823 roku porozumieniu dotyczącym sukcesji tronu po śmierci Aleksandra. Na zwołanym spotkaniu był również ówczesny minister finansów Igor Kankrin, który najwyraźniej nie wziął sobie do serca sensacyjnej wiadomości o zrzeczeniu się Konstantego prawa do tronu i 17 grudnia zleca wykonanie stempli do wybicia rublowej monety z jego wizerunkiem. 

W roku 1857, kiedy umiera Mikołaj I oraz nie żyją już wszystkie osoby zaangażowane w mennicy w produkcję tych monet, generał Fiodor Schubert publikuje informację o rublu z wizerunkiem Konstantego, który znajduje się w jego prywatnej kolekcji. Była to beznapisowa wersja, która jak sam twierdził była emisją próbną przedstawioną Konstantemu. 

Kolejne doniesienia o rublu Konstantego pojawiają się w roku 1866 za sprawą wpływowego numizmatyka Bernarda Karla von Koene. Według jego wersji zostało wykonanych 5 próbnych monet z prywatnej inicjatywy Reichla. Trzy z nich zaginęły w Warszawie, gdzie wysłano je Konstantemu do akceptacji. Natomiast dwie pozostałe sztuki zostały zdeponowane w w St. Petersburgu i zniszczone wraz ze stemplami. Dziś już wiemy, że tę historyjkę należy włożyć między bajki, ponieważ oryginalne stemple, ołowiane odbitki i rysunki znajdują się w zbiorach petersburskiego Ermitażu. 

W połowie lat 80-tych XIX wieku kolejną cegiełkę do całej historii dokłada Jerzy Michajłowicz Romanow - wielki książę rosyjski, wojskowy a także numizmatyk - wnuk cara Mikołaja I. Był on w posiadaniu oryginalnego egzemplarza rubla Konstantego, który dostał od cara Aleksandra II. Jego wersja mówi o tym, iż Aleksander II podjął wszystkie 5 egzemplarzy, wraz ze stemplami oraz szkicami ze skarbca Ministerstwa Finansów. Jeden egzemplarz zostawił sobie (po jego śmierci przekazany do Muzeum Historycznego w Moskwie), drugi egzemplarz został przekazany do Ermitażu.  Trzy pozostałe sztuki rozdał wśród członków rodziny: Aleksandrowi Heskimu, Sergiejowi Aleksandrowiczowi oraz wspomnianemu właśnie Jerzemu Michałowiczowi Romanowowi. Stemple, projekty, ołowiane odbitki, przekazano do Ermitażu. 

Przez cały XX wiek rubel Konstantego nie dał o sobie zapomnieć. Na rynku pojawiają się nieznane dotychczas egzemplarze bez napisów na rancie. O wersjach beznapisowych wspominał już w 1857 Schubert. Wnikliwa analiza XX wiecznego numizmatyka Iwana Spaskiego potwierdziła oryginalność odkrytych egzemplarzy. Być może te i inne znane egzemplarze, które uznaje się za oryginalne (do dziś jest ich 8-10 sztuk) zostały wybite w epoce lub niektóre z nich są późniejszymi odbitkami oryginalnymi stemplami. 

Jak widać temat rubla Konstantego jest wciąż żywy i ciągle wzbudza niemałe emocje. Pojawienie się go na niedawnej aukcji bardzo szybko obiegło chyba wszystkie numizmatyczne media na świecie, gdyż nie wiadomo kiedy po raz kolejny pojawi się taka okazja. 

Autorem projektu awersu monety był Wojciech Jastrzębowski. Natomiast rewers zaprojektował i wykonał Józef Gosławski. Monety bito począwszy od roku 1958 na krążkach aluminiowych o średnicy 29 mm, masie 3.45 g z rantem ząbkowanym. 

Pięciozłotówka z Rybakiem została wprowadzona do powszechnego obiegu w celu wycofania banknotu o tym samym nominale, który był obiegu od czasów reformy walutowej z 1950 roku. 

Pierwsze trzy roczniki tj. 1958, 1959 oraz 1960 bite były bez znaków mennicy. Kolejne tj. 1971,1973 oraz 1974 miały już pod łapą orła znak Mennicy Państwowej. Nakłady poszczególnych roczników zestawione są poniżej. 

Nakłady emisji z poszczególnych lat (w sztukach):

1958 (b.z.) - 1 328 000
1959 (b.z.) - 59 810 733
1960 (b.z.) - 16 300 881
1971 (m/w) - 1 000 000
1973 (m/w) - 5 000 000
1974 (m/w) - 46 000 000

Ze względu na zmianę parametrów monet obiegowych z pierwszej połowy lat siedemdziesiątych XX w., moneta 5 zł Rybak została zastąpiona pięciozłotówką wg wzoru z roku 1975. 

5 złotych, wzór z roku 1975, który zastąpił aluminiową pięciozłotówkę. 

CAŁY CZAS MOŻESZ WESPRZEĆ

Rybak oceniony przez WCN na stan II - moneta sprzedana za 300 zł (Źródło: WCN).

Temat Rybaka w bardzo ciekawy sposób opowiedział i zaprezentował Pan Damian Marciniak z Gabinetu Numizmatycznego w swoim filmie. 

Wersje próbne

Rybak, poza typową wersją obiegową i błędami menniczymi, wybity został również w postaci monet próbnych - mosiężnej (100 sztuk), niklowej (500 sztuk) oraz miedzioniklowej (nakład nieznany). Wszystkie z datą 1959. 

5 złotych Rybak - mosiądz, moneta wybita w nakładzie 100 sztuk. (Źródło; GNDM). 

5 złotych Rybak - próba niklowa wybita w nakładzie 500 sztuk (wg NBP), 726 sztuk (wg Mennicy).

Dotychczas na łamach Portalu Numizmatycznego prezentowałem artykuły i wpisy na profilu FB z różnej tematyki - od monet Polski Królewskiej po współczesność. W pewnym momencie pomyślałem, że warto by skupić się na jakimś czas na jednym wątku i spróbować przekazać Wam jak największą ilość wiedzy właśnie z wybranego wycinka. Jednym słowem wycisnąć z tematu możliwie jak największą ilość informacji. Padło na orty, które już dziś cieszą się zainteresowaniem kolekcjonerów, ale wg mnie świetlana przyszłość kolekcjonerska dopiero przed nimi. Orty praktycznie od samego początku mojej przygody z monetami Polski Królewskiej skradły moje serce. Orty bydgoskie Zygmunta III Wazy były tymi pierwszymi, które trafiły do mojego zbioru. 

Kolekcjonerzy bardzo lubią te monety z kilku względów:

• Orty są stosunkowo dużymi i efektownymi monetami mogącymi cieszyć niejedno oko
• Posiadają na wizerunku jakże lubiane przez kolekcjonerów - portret władcy i najczęściej rozbudowaną tarczę herbową
• Są bardzo różnorodne w formie zarówno jeśli chodzi o wizerunki (kilku władców, wiele mennic) oraz mnogość odmian, typów i wariantów, które pozwalają na budowanie szerokiej przekrojowej jak i często wąskiej specjalizowanej kolekcji. 
• W większości przypadków (poza niektórymi ekstremalnymi) mogą sobie na nie pozwolić zarówno początkujący jak i bardziej zaawansowani kolekcjonerzy, ponieważ rozrzut cenowy waha się od kilkudziesięciu, przez kilkaset do kilku tysięcy złotych.  

Taka formuła prezentacji nominału to również duża lekcja dla mnie - opracowując bowiem nowe artykuły i wpisy będę miał możliwość samemu pogłębienia lub odświeżenia wiedzy na temat ortów. Mam nadzieję, że tak przekazywane informacje zainteresują przede wszystkim początkujących kolekcjonerów, którzy dopiero wchodzą w temat monet Polski Królewskiej i cały czas szukają dla siebie jakieś drogi numizmatycznej. Orty to naprawdę dobry wybór. 

Zarówno we wpisach na FB oraz artykułach na stronie będę starał się przekazywać informację zarówno z tzw. ABC ortów jak również ciekawostki i informacje specjalistyczne dedykowane bardziej zaawansowanym kolekcjonerom tego nominału. Z pewnością każdy znajdzie coś dla siebie. 

Ty też możesz pomóc w wypromowaniu Portalu Numizmatycznego. Wystarczy, że udostępnisz wpis na swoim profilu na FB, polubisz wpisy na profilu Portalu Numizmatycznego lub po prostu dasz znać znajomym o tym, że jest taki fajny portal jak www.portalnumizmatyczny.pl 

Srebrna moneta 10 zł

Awers: centralnie symbol Japonii – góra Fudżi, w dolnej części, na jej tle, wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: m / w oraz poniżej napis: 10 ZŁ. U góry od lewej strony, wzdłuż krawędzi, półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA 2021, poprzedzony i zakończony stylizowaną gałązką kwitnącej wiśni. W środkowej części, od dołu ku górze, pas utworzony z drobnych punktów imitujących ślad pozostawiony przez płynący kajak.

Rewers: centralnie widok z góry na dwójkę kajakarską kobiet. Wzdłuż lewego brzegu, od dołu ku górze, półkolem napis: POLSKA REPREZENTACJA OLIMPIJSKA. Z prawej strony logo Polskiego Komitetu Olimpijskiego oraz poniżej napis: TOKIO / 2020. Tło monety utworzone z drobnych punktów imitujących ślad pozostawiony przez płynący kajak.

Złota moneta 200 zł

Awers: z lewej strony zarys sylwetki siatkarza w trakcie gry. W jego tle wyodrębnione płaszczyzny w kształcie częściowo widocznych okręgów. Na płaszczyźnie z prawej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej, pod orłem, po prawej stronie, znak mennicy: m / w oraz poniżej napis: 200 ZŁ, wzdłuż lewego brzegu płaszczyzny, od dołu ku górze, półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA 2021. W górnej części w tle powtarzający się napis: TOKIO

Rewers: centralnie sylwetka siatkarza w trakcie gry. Wzdłuż lewego brzegu, od dołu ku górze, półkolem napis: POLSKA REPREZENTACJA OLIMPIJSKA. W dolnej części, z lewej i prawej strony wyodrębnione płaszczyzny w kształcie częściowo widocznych okręgów. Na tle płaszczyzny z prawej strony, wzdłuż lewego brzegu, od dołu ku górze, półkolem napis: TOKIO 2020 oraz logo Polskiego Komitetu Olimpijskiego.

Wydawać by się mogło, że w numizmatyce przez lata wszystko zostało odkryte. Nic bardziej mylnego. Regularnie na forach numizmatycznych, publikacjach elektronicznych czy drukowanych, kolekcjonerzy informują o nowych odmianach, wariantach, błędach etc. Numizmatyka cały czas żyje i to chyba w niej jest najpiękniejsze, że zbierając monety każdego dnia możemy odkryć coś ciekawego. Czasem nawet "drobiazg" powoduje, że pozornie popularna moneta nagle staje się nienotowanym lub bardzo rzadkim rarytasem. 

To tylko niektóre, wybrane monety z błędami. Na kilku przykładach chciałem pokazać jak i gdzie szukać błędów na monetach. Jeszcze raz gorąco zachęcam wszystkich, aby od teraz dużo baczniej przyglądali się swoim monetom - czasem nawet na drobnej monecie w słabym stanie można wypatrzeć prawdziwą perełkę.