Chronogram (z greckiego chronos - czas) to nic innego jak rodzaj "łamigłówki" wykorzystującej fakt, że w alfabecie łacińskim litery I, V, X, L, C, D, M pełnią jednocześnie funkcję cyfr rzymskich. Poniżej mała ściągawka:

I - 1
V - 5
X - 10
L - 50
C - 100
D - 500
M - 1000

Tyle teorii a jak to wygląda w praktyce? Spójrzcie spokojnie na poniższy medal. Dla ułatwienia zaznaczyłem kilka liter czerwonymi kropkami, ale i bez nich od razu widać znacznie różnice w ich wielkości w stosunku do nich. Spróbujmy je zatem spisać i dopasować do cyfr łacińskich. CO nam wyjdzie? 

Dziś dla odmiany nie będzie mojej recenzji - odeślę do filmu poniżej, gdzie Pan Damian Marciniak, uważam że bardzo trafnie zrecenzował to wydawnictwo, opisując zarówno plusy jak i minusy tego wydania. 

Specyfikacja (taka sama dla wszystkich trzech tematów): 

Strona odwrotna (rewers): centralnie wizerunek orła z medalu upamiętniającego pierwszą rocznicę uchwalenia Konstytucji, w tle wyodrębniona płaszczyzna będąca fragmentem karty tytułowej Konstytucji z 17 marca 1921 r. Wzdłuż krawędzi płaszczyzny napisy: 100. ROCZNICA KONSTYTUCJI MARCOWEJ 

Specyfikacja: 

Medal projektu Jana Raszki wybity w 1921 roku w zakładzie Józefa Chylińskiego w Warszawie na pamiątkę uchwalenia Konstytucji Marcowej. Aw: Trzy postacie (symbolizujące trzy stany) klęczące przed Matką Boską, wyżej Orzeł; Rw: Na ozdobnej płycie napis NA / PAMIĄTKĘ / UCHWALENIA / KONSTY= / TUCJI / 17.MARCA / 1921; na obrzeżu sygnatura J. CHYLIŃSKI; Strzałkowski 483 (R); brąz, 50.3 mm, 50.20 g;

Medalik w brązie średnicy 27 mm, projekt, produkcja, rysunek jak w medalu powyżej. 

Medal autorstwa Feliksa Łopieńskiego, wybity w pierwsza rocznicę uchwalenia Konstytucji Marcowej w zakładzie Braci Łopieńskich w Warszawie. Aw: Na tle miecza, laski z dłonią i rózeg liktorskich otwarta księga z napisem KONSTYTUCJA / 17 MARCA / 1921 i napis w otoku SALUS REI-PUBLICAE SUPREMA LEX ESTO, Rw: Orzeł siedzący na księdze i napis w otoku SEJM USTAWODAWCZY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ, na obrzeżu sygnatura BR.ŁOPIEŃSCY, brąz, 71.2 mm, 134.36 g. 

Medal autorstwa Stefana Koźbielewskiego został wybity dla upamiętnienia odbudowy i uroczystego otwarcia gmachu odbudowanej Mennicy w marcu 1946 roku. Był wręczany głównie zaproszonym tam gościom. Wybito go w niewielkim nakładzie, jednak różne katalogi podają różne ilości. W katalogu Medale Mennicy Państwowej 1946 - 1973 autor podaje, że medal ten wybito w srebrze i w tombaku. Nakład nieznany. Z kolei w katalogu pt: Katalog Medali Polskich 1945 - 1964, autorstwa  panów Jabłońskiego i Minko, opisuje ten medal nieco inaczej. Otóż piszą oni, że został wybity w  srebrze w nakładzie 25 sztuk oraz brązie w liczbie 120 egzemplarzy. Od razu pojawia się pierwsza nieścisłość - czy medal w metalu nieszlachetnym jest brązowy czy tombakowy? Nie ma napewno wątpliwości, że jest to bez wątpienia bardzo rzadki numizmat - wersja srebrna, która teoretycznie jest rzadsza pojawia się raz na 2-3 lata na aukcjach. Notowania aukcyjnego wersji brązowej / tombakowej nie udało mi się odnaleźć. 

Punca "NUMIZMAT" na awersie

Ciekawostką sporadycznie pojawiającą się na rynku numizmatycznym jest medal na Odbudowę Mennicy Państwowej z puncą NUMIZMAT nabitą na awersie medalu na balansjerce. Szczegółowo ten wątek opisał Pan O. Paszkowycz w wydanym przez siebie katalogu medali powojennych Mennicy Państwowej. Jaka była geneza użycia tej puncy? 

Użycie puncy na tym i innych medalach powojennych było niejako ukłonem Mennicy Państwowej do rynku numizmatycznego. Zaraz po wojnie kolekcjonerzy medali mieli utrudniony dostęp do nowych emisji. Z pomocą przyszli powojenni dyrektorzy mennicy - Władysław Terlecki oraz Czesław Jakubowski, którzy to na poczet dobrej współpracy między mennica a PTAiN zgadzali się w pierwszy latach powojennych na wykonywanie wersji z puncą NUMIZMAT. Przeznaczeniem tych medali miały być organizowane w towarzystwie numizmatycznym wystawy. Część puncowanych medali było przekazywane od emitenta i oznaczane, a część za zgoda emitenta dobijane powyżej nakładu i oznaczane puncą. Oznaczenie było wybijane ręcznie "wgłąb".

Dziś medale oznaczone taką puncą stanowią ogromną rzadkość i sporadycznie pojawiają się na rynku. Orest Paszkowycz doliczył się jedynie 18-stu tematów powojennych medali, które zostały oznaczone puncą NUMIZMAT. Nie są znane ilości oznaczonych medali w każdym z tematów. 

Grosz Krakowski - numizmatyczny biały kruk

Jednym zdaniem warto w tym miejscu wspomnieć o arcyciekawym groszu krakowskim, zaprezentowanym na awersie medalu. Został on wprowadzony  przez Kazimierza Wielkiego w wyniku dużej reformy monetarnej przeprowadzanej w latach 1365-1370 (o samej reformie monetarnej i samych systemach obowiązujących w Polsce wspomnę w jednym z kolejnych wpisów). Moneta wzorowana na groszu praskim zarówno co do wartości, jak i typologii. Na awersie widniała korona i napis w podwójnym otoku: KAZIMIRVS PRIMVS DEI GRATIA REX POLONIE. Rewers zdobił orzeł otoczony napisem GROSI CRACOVIENSESS.

Grosz krakowski Kazimierza Wielkiego jest numizmatycznie bez wątpienia najcenniejszą i najbardziej poszukiwaną monetą. Obecnie znany jest w maksymalnie 50 egzemplarzach (różnie źródła podają od 37 do 50). Na aukcjach numizmatycznych pojawia się bardzo rzadko a jeśli już się pojawi to licytacje dochodzą do kilkudziesięciu tysięcy złotych. 

Zjawisko czystego inwestowania w numizmaty było dość powszechne od dawna. Numizmatyka była i jest jedną z form tzw. inwestycji alternatywnych - wyspecjalizowane firmy czy osoby prywatne kupowały rzadkie numizmaty w dobrych stanach podobnie jak kupuje się złoto czyli stricte inwestycyjnie. Generalnie nie ma w tym nic złego, ponieważ nawet my kolekcjonerzy gdzieś z tyłu głowy mamy to, że chcemy aby nasza kolekcja która budujemy latami z czasem zyskiwała na wartości.

Na koniec lipca 2020 roku z lokat bankowych odpłynęło ponad 53 mld złotych tj. 20% wszystkich pieniędzy, które Polacy trzymają na lokatach. Lwia część tych pieniędzy jest dywersyfikowana i inwestowana w inny sposób m.in. na rynku produktów inwestycyjnych (złoto, srebro) i na rynku szeroko pojętej sztuki czyli np. w numizmatyce. 

Jednak to co ma miejsce w ostatnich tygodniach to absolutna rewolucja cenowa. Drastyczny wzrost dotknął monety praktycznie z każdej półki cenowej. Jednym wspólnym mianownikiem jest to, że wzrost dotknął tylko najlepszych stanów zachowania. Pozostałe inwestorzy "zostawili" kolekcjonerom, bo z ich inwestycyjnego punktu widzenia moneta w II czy III stanie nie jest już tak atrakcyjna jak numizmat w stanie menniczym i najlepiej zapakowany jeszcze w slab. 

Dużym problemem jest tu również fakt, że wiele z tych osób (bez urazy), ale czasem kupuje czysto intuicyjne. Widza stara monetę a to myślą, że stara historyczna blaszka to napewno droga. Licytują, licytują i kupują. Otrzeźwienie może przyjść dopiero za kilka lat kiedy przyjdzie do sprzedaży takiej kolekcji i wtedy się okaże, że niedojrze kilka lat temu przepłaciliśmy to dziś jeszcze straciliśmy. 

W dłuższej perspektywie dla samego rynku numizmatycznego może to mieć opłakane skutki. Po pierwsze - bańka spekulacyjna, która rośnie na naszych oczach tak szybko jak rośnie, równie szybko może pęknąć. Po drugie - inwestorzy startują z zupełnie innej półki cenowej niż przeciętny kolekcjoner, który jest czasem w stanie zapłacić więcej, ale w granicach rozsądku. Taka bariera cenowa powoduje, że szerzej dostępne dotychczas monety, dziś są w zasięgu cenowym tylko wąskiej grupy osób. Po trzecie taka sytuacja w dłuższej perspektywie może spowodować, że osoby które dotychczas zajmowały się kolekcjonowaniem monet po prostu ze względu na bariery cenowe odejdą ze środowiska a nowi kolekcjonerzy nie będą napływać. Po czwarte nastąpi totalne zaburzenie proporcji pomiędzy cenami monet z poszczególnych okresów historycznych. 

Już dziś słyszę głosy od wielu kolekcjonerów, że jak tak dalej pójdzie to będą musieli się zastanowić nad kolekcjonowaniem monet z dotychczasowej określonej epoki czy władcy i albo będą szukali alternatywy wśród monet z niższej półki cenowej, albo wogóle zarzucą przygodę z numizmatyką. Ja sam zaczynam mieć dylematy czy za kilka miesięcy będzie mnie stać na orta gdańskiego Zygmunta III Wazy czy będę zmuszony poszukać sobie alternatywy wśród np. 2 zł Nordic Gold etc. :)? 

Nie jest moim celem w tym wpisie nikogo personalnie ośmieszać czy piętnować. Jest to raczej przestroga dla innych, że emocje licytacyjne nie zawsze są dobrym doradcą. Owszem łatwo siedzi się przed ekranem komputera i klika kolejne przebicia - skoro przebiłem o 50 zł założony na początku limit, to w sumie mogę i przebić o 70 zł a jak o 70 zł to czemu nie o 100 zł. Tak po kilku przebiciach wygrywamy aukcję i jak opadną emocje okazuje się, że kilkukrotnie przepłaciliśmy za wylicytowany przedmiot. Jest to ze szkodą dla samego wygranego ale również dla całego rynku numizmatycznego ponieważ powoduje, że rynek w krótkim czasie zaczyna dosłownie stawać na głowie - powoli za sprawą inwestorów zaczyna się tak już dziać z monetami, które na potęgę są pakowane w slaby - najlepsze monety za które inwestorzy i tak przepłacają lądują w sejfach a dla prawdziwych kolekcjonerów zostają "resztki", których ceny i tak siłą rzeczy za sprawą bańki idą w górę. Wróćmy jednak do głównego wątku. 

Dobra literatura numizmatyczna, zawsze była, jest i będzie ceniona wśród kolekcjonerów. Wiele najlepszych wydawnictw po kilku latach od publikacji, systematycznie zyskuje na wartości. Te słabsze po latach odchodzą w zapomnienie i można je kupić za przysłowiowy grosz. To absolutnie normalna prawidłowość rynku i nie ma z tym co dyskutować. Jednak to co jednak dzisiaj zobaczyłem podczas wspomnianej licytacji przeszło moje wyobrażenia. Prześledźmy to na kilku przykładach - proszę zobaczyć różnice w cenie wylicytowanej do aktualnej ceny rynkowej. 

Opisywane poniżej pozycje pochodzą z aukcji spod linka TUTAJ: 

1) poz. 3 / Mariusz Mielczarek, Mennictwo starożytnej Grecji - cena sprzedaży 230 zł. 

Książka stosunkowo dostępna. Swobodnie można ją kupić za 45 zł na stronie PTN. 

2) poz 16 / Tadeusz Szczurek, Obrót pieniężny w Nowej Marchii w okresie askańskim - cena sprzedaży 115 zł 

Książka dostępna na stronie PTN za 20 zł. 

3) poz 53 / J. Parchimowicz i in. Katalog Ortów Gdańskich - cena sprzedaży 483 zł. 

No tutaj to konieczny jest troszkę dłuższy komentarz - jest to nowy katalog wydany pod koniec 2020 roku. Pozycja, któa została bardzo dobrze przyjęta na rynku, ale uwaga na Allegro spokojnie można ją kupić za 99 zł. W chwili obecnej w ofercie internetowej wisi kilkadziesiąt jeśli nie więcej ofert w tej cenie. Niemniej gratuluję dla licytującego - za taką cenę bałbym się wyjmować katalog z folii. 

4) poz 57 / J. Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919 - 1939 - cena sprzedaży 2 415 zł

Pozycja wydana dobrych kilka alt temu. Obecnie rzadko w sprzedaży i jest poszukiwana to fakt, ale czy blisko 2 500 zł to cena odpowiednia? W roku 2019 pozycja sprzedana na Allegro za 380 zł. Pozycja bez wątpienia doskonała, epokowa, ale w mojej ocenie kwota 1 000 zł obecnie to absolutny max. zwłaszcza, że przypuszczam, że niebawem pojawi się wznowienie tej publikacji bo zainteresowanie na rynku tym wydawnictwem nie maleje. 

5) poz 59 / J. Parchimowicz, Monety Polskiej - cena sprzedaży 2 760 zł. 

Podobnie jak pozycja powyższa wydawnictwo poszukiwane, rzadko ale w miarę regularnie pojawia się na rynku. Tydzień temu na aukcji GNDM pozycja sprzedana za 944 zł. 

6) poz 79 / Marian Gumowski, Wspomnienia numizmatyka - cena sprzedaży 184 zł. 

Książka absolutnie kultowa i nie ma chyba numizmatyka, który by je nie przeczytał. Mimo tej "kultowości", książka jest w ciągłej ofercie na rynku i spokojnie bez większego wysiłku można ją znaleźć za 40-50 zł. 

Te przykłady chyba nie wymagają szerszego komentarza. Myślę, że każdy sam wysnuje sobie wnioski. 

PS. z może dobrym pomysłem byłoby wydanie książki "jak licytować i nie przepłacać - poradnik dla początkujących"?