"Od Ojca Chrzestnego WA Kronenberga dla Maryi Władysławy Kronenberg 1882".

To zdanie wygrawerowane jest właśnie na rewersie medalu. Tytułowa Maria Władysława Krobenberg to córka Stanisława Leopolda Kronenberga, polskiego bankiera i przemysłowca i wnuczka Leopolda Stanisława Kronenberga (założyciela m.in. Banku Handlowego). 

Gmach główny fabryki tytoniu i tabaki Kronenbergów w Warszawie.

S.L. Kronenberg (ojciec Marii Władysławy) ukończył Szkołę Główną w Warszawie, a na Uniwersytecie w Heidelbergu obronił doktorat z prawa W 1870 r. walczył w armii francuskiej w obronie Paryża podczas wojny francusko-pruskiej. Od 1872 r. reprezentował interesy Kronenbergów w Petersburgu. Po śmierci swojego ojca (L.S. Krobenberga) w 1878 odziedziczył fortunę i przejął jego stanowiska. Do 1887 kierował wszystkimi przedsiębiorstwami i interesami rodziny Kronenbergów. W marcu 1879 roku za namową Aleksandra Kraushara zaopiekował się wydawnictwem Biblioteka Umiejętności Prawnych, które finansował aż do roku 1887. Był prezesem Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Działał też w przemyśle cukrowniczym. Był prezesem zarządu Banku Handlowego. W latach 1879–1882 był członkiem komitetu giełdy warszawskiej. Był właścicielem dóbr Wieniec, Wolica i Gustorzyn.

Niezauważony przez rynek ?

Sam medal w roku ubiegłym oferowany był na jednej z aukcji, ale w mojej ocenie przeszedł zupełnie niezauważony przez rynek. Finalnie został sprzedany za nieco ponad 7 000 złotych co w mojej ocenie jest kwotą wręcz symboliczną, jeśli weźmiemy pod uwagę rzadkość złotych medali chrzcielnych ale przede wszystkim samą proweniencję. Mamy tu bowiem medal powiązany z niezwykle wpływowym rodem XIX-wiecznych finansistów i przemysłowców plus do tego powiązanie z konkretnymi osobami – obdarowaną Marią Władysławą należącą do wspomnianego znamienitego rodu Kronenbergów. Widząc zatem ten medal dotykamy dosłownie historii konkretnej osoby, konkretnego wydarzenia – widzimy unikatowy przedmiot w dosłownym tego słowa znaczeniu. Mamy przed sobą obiekt nie tyle kolekcjonerski, ale walor klasy muzealnej. 

Sam medal na awersie posiada scenę chrztu z cytatem: ten jest mój miły syn, któregom sobie upodobał. U dołu sygnatura medaliera: "J.Herkner F." Ma średnicę 33 mm i waży nieco ponad 17.50 g. Medal zachowany w oryginalnym etui. Pudełko z pluszową wyściółką i wgłębieniem na medal. Pod pokrywą znajduje się sygnatura J.WEINERT DAWNIEJ S. NEYBAUER ULICA SENATORSKA W WARSZAWIE.

Medal trafił do oferty wiosennej aukcji Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak i pod koniec maja 2023 roku pójdzie pod młotek. Tym razem jednak sądzę, że zostanie dostrzeżony nie tylko przez kolekcjonerów/numizmatyków, ale także a może przede wszystkim przez wszystkich tych, którzy interesują się i dokumentują historię polskiego przemysłu, bankowości oraz działalności XIX-wiecznych elit polskich. Kto wie może numizmat zasili nie prywatną kolekcję, ale stanie się częścią jakiegoś publicznego zbioru rangi muzealnej? Wydaje mi się, że to powinno być jego miejsce przeznaczenia. 

Piotr Kosanowski

Pierwszym Wielkim Mistrzem, który bił złota monetę był Konrad von Jungingen. Wiadomo że monety miały być przyozdobione wyobrażeniem Matki Boskiej. Mennicę złotą zorganizowano w Gdańsku w 1394 roku. W tym celu sprowadzono z Koburga mincerza o nazwisku Dietz Mynlein. Kruszec pozyskano z przetopu angielskich złotych monet pozyskanych, poprzez kontakty handlowe. Zachował się list mincerza wysłany do przyjaciela w Wiedniu. Poniżej cytuje część treści listu:

(...) "Śle moje przyjacielskie usługi i przyjacielom moim podaje do wiadomości, jak to już Wittych Etzenfeld z pomocą Wam oznajmił, potwierdziło się właśnie w Koburgu, jakem się do Prus wybierał, że Wielki Mistrz przysłał do mnie posłów i stwierdził się wielce łaskawym, bym mu zorganizował mennicę złotą i srebrną na ten sposób, by ta złota mennica wybijała dukaty co do wagi i dobroci równe dukatom węgierskim tak, aby każdy brał je na równi z Węgiermi. Ugodziłem się też z Wielkim Mistrzem, że z dochodów menniczych zyskują przy złocie 1/4, a przy srebrze 1/10 i że przy tej pracy zostań do końca życia nieusuwalny(...)"

Drugim Mistrzem emitującym złotą monetę, był Henryk von Plauen. Dokumenty wskazują na co najmniej dwie odmiany stempla. Zachowały się ryciny jednej odmiany (zdjecie poniżej). Drugą znamy z opisów. Awers zdobić miała postać Wielkiego Mistrza w płaszczu zakonnym, dzierżącego miecz. U stóp Mistrza umieszczona była tarcza z herbem rodowym (lew).

Produkcja złotych monet, nie była przeznaczona do obiegu na terenie Państwa Zakonnego, tylko dla handlu z miastami Hanzy. Stąd może wynikać brak tych monet w znajdywanych skarbach. Prawdopodobnie całość produkcji opuściła tereny zakonu wraz z kupcami. Istnieje możliwość że jakieś egzemplarze znajdują się w kolekcjach prywatnych. Ale z całą pewnością nie ma ani jednej sztuki w zbiorach muzealnych.

Vossberg w swoim opracowaniu, podaje informację o istnieniu dwudukatówki Albrechta Hohenzollerna. Podważa jednak jej oryginalność. Pewne i potwierdzone źródłowo emisję złotych monet, należą do wspomnianych wcześniej dwóch Mistrzów. I to zamykało by emisję tego typu monet w Prusach zakonnych.

Jak wiadomo zakon krzyżacki nie przestał istnieć po przekształceniu z państwa zakonnego w świeckie. Zakon na zachodzie istniał dalej i istnieje do tej pory. Wielcy Mistrzowie emitowali na zachodzie złote monety, które zachowały się do dzisiaj. Ale jak wiadomo nie był to już ten sam zakon, którego historia nierozerwalnie łączyła się z historią Polski.

Zdjęcie dukata Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Maksymiliana III Habsburga ( 1590 - 1618), pochodzi z aukcji Antykwariat Numizmatyczny Niemczyk Michał

Piotr Hajduk

Odwiedź Portal Numizmatyczny na Facebooku - kliknij w poniższy banner

Oferowana w sprzedaży Kolekcja powstawała w okresie około 30 lat – od końca lat 80. XX wieku do połowy drugiej dekady XXI wieku. Kolekcjoner postawił sobie za cel zgromadzenia wszystkich roczników monet emitowanych w okresie Królestwa Polskiego z wyłączeniem monet rosyjsko-polskich posiadających rosyjski nominał i jego polski odpowiednik. Twórca Kolekcji samodzielnie tworzył kopertki oraz opisy. Czas w jakim powstawała Kolekcja jest szczególnie widoczny za pośrednictwem pożółkłego w różnym stopniu papieru, z którego wykonano kopertki. Ich wymiary oraz ich opisy nie są ustandaryzowane. Cechy zewnętrzne świadczą o tworzonej na bieżąco kolekcji, która nie została zamknięta i ponownie spakowana do nowych kopertek z jednolitym opisem zawartości. Na każdej z nich znajdziemy nominał, rocznik, imię króla-cara oraz odniesienie bibliograficzne do czterotomowego katalogu Edmunda Kopickiego. 

Mimo, że postawiony sobie przez Kolekcjonera cel zebrania wszystkich roczników nie został w pełni zrealizowany to jest to Kolekcja reprezentatywna skupiająca się nie tylko na miedzianych i srebrnych monetach groszowych lecz również znajduje się w niej kilkanaście monet o nominałach 2 i 5 złotych polskich. Spośród wyemitowanych w okresie istnienia Królestwa Polskiego 31 roczników i odmian  monet o nominale 1 grosz polski w prezentowanej Kolekcji znajduje się ich 22. Równie reprezentatywna liczba odmian i roczników znajduje się wśród nominału 5 groszy polskich  gdzie na 21 znanych wariantów tego nominału w kolekcji mamy ich 16 . W oferowanej w sprzedaży kolekcji koperkowej znajduje się również 9  z 15 znanych wariantów monet dwuzłotowych. Dodatkowo Kolekcja zawiera dwie monety wybite w okresie Powstania Listopadowego – 3 grosze polskie oraz 2 złote polskie z 1831 roku, które traktowane są jako swego rodzaju suplement do monet bitych w latach istnienia Królestwa Polskiego. 

Wśród znajdujących się w Kolekcji monet na szczególną uwagę zasługuje jedenaście spośród nich. Pierwszą z monet jest wybita w 1819 roku w nieznanym bliżej nakładzie za panowania Aleksandra I jednogroszówka ze znajdującymi się u dołu awersu inicjałami zarządcy mennicy Jakuba Benicke (I-B). Jest to najwyżej ceniona przez kolekcjonerów moneta o tym nominale spośród wszystkich jednogroszówek wybitych w czasie istnienia Królestwa Polskiego. Wyżej cenione są tylko: 1 grosz polski 1818 pozbawiony inicjałów Bendickego oraz 1 grosz polski 1826. Jednak obie z wspominanych monet praktycznie nie występują w handlu. Pierwsza nie ma notowań aukcyjnych, a druga na przestrzeni ostatnich 30 lat posiada raptem trzy notowania aukcyjne. Drugą z monet jest również jednogroszówka – wybita w 1823 roku „Z MIEDZI KRAIOWEY”. Jest to moneta wybita w ogromnym nakładzie 5 046 096 sztuk jednak jest to egzemplarz w bardzo dobrym stanie zachowania. Wyraźnie widoczne piórami orła na awersie oraz wyraźne literami na rewersie powodują, że przedmiot ten powinien przykuć uwagę kolekcjonerów monet z tego czasu. W zbliżony sposób widoczne detale znajdziemy na wybitej w 1825 roku jednogroszówce wybitej również „Z MIEDZI KRAIOWEY”. Moneta ta dodatkowo posiada dodającą jej szczególnego uroku zieloną patynę. 

Najpiękniejszą z monet – pod względem stanu zachowania – jakie znajdują się w oferowanej Kolekcji jest nominał 3 grosze polskie wybity w 1829 roku. Jest to popularniejszy wariant monety posiadający u dołu awersu inicjały ówczesnego zarządcy Mennicy Warszawskiej Fryderyka Hungera (F-H). Jest to moneta z resztkami połysku menniczego i wyraźnym liternictwem. Moneta ma delikatne wytarcia wystających elementów oraz detali regaliów w jakie „uzbrojony” został carski orzeł. Na awersie widać mankamenty stempla menniczego widoczne u góry z lewej strony otoku, które jednak nie wpływają na ogólny wygląd monety. Drugim defektem menniczym jest delikatne przesunięcie stempla rewersu, który spowodował brak opaski otokowej z prawej strony monety. Spośród znajdujących się w Kolekcji trzygroszówek znajduje się jedna z dopiskiem na rewersie „Z MIEDZI KRAIOWEY”. Nominał z tą adnotacją był bity jedynie w roku 1826 i 1827, przy czym nieznany jest nakład monet z 1827 roku. Właśnie moneta reprezentująca rocznik o nieznanym nakładzie znalazła się w kolekcji kopertkowej. W oferowanym w sprzedaży w Domu Aukcyjnym Numioutlet zbiorze znajdują się również dwie monety o nominale 3 grosze polskie wybite w 1840 roku. Obie mają znak Mennicy Warszawskiej w postaci liter MW. Poza stanem zachowania różnią się one kropką (rzadsza odmiana) oraz jej brakiem (popularna odmiana) po ostatniej cyfrze daty. Moneta posiadająca kropkę po zapisie daty nie dość, że jest rzadsza to jeszcze jest w lepszym stanie zachowania. Mimo, że ma ślady krążenia w obiegu to jej zużycie w połączeniu z patyną oraz przybrudzeniami nadaje jej szlachetnego wyglądu.

Spośród monet o nominale 5 groszy polskich na szczególną uwagę zasługuje moneta wybita w 1840 roku. Jest to ostatni rocznik tego nominału. Moneta ta miała również najmniejszy nakład spośród wszystkich pięciogroszówek wybitych w Królestwie Polskim – 126 991 sztuk. Znajdująca się w Kolekcji moneta była dość krótko w obiegu. Co prawda ma przetarte brzegi i znajdujące się w ich pobliżu liście z wieńca złożonego z liści lauru i liści dębu. Jednak detale umieszczonego na awersie orła są w dużym stopniu (końcówka lewego skrzydła posiada przetarcia) doskonale widoczne. Dobrze widać pióra orła oraz wszystkie z umieszczonych na orle herbów.

Spośród srebrnych monet o nominale 2 złote polskie na uwagę zasługują dwie. Pierwsza wybita została w 1821 roku. Na awersie znajduje się zwrócone w lewo popiersie cesarza rosyjskiego i króla polskiego Aleksandra I. Natomiast na rewersie znajduje się dwugłowy orzeł a na jego piersi umieszczona jest owalna tarcza herbowa z Orłem Białym wewnątrz. Tarcza zwieńczona jest zamkniętą koroną, z której spływa sobolowy płaszcz okalający herb Królestwa Polskiego. Moneta ta krążyła w obiegu co spowodowało wytarcie detali portretu. Jednak nie jest to jedynie jednolita plama w kształcie popiersia. Dostrzec można zarys pukli włosów w górnej partii głowy, zarysowanie oczodołów, nosa oraz ust. Moneta posiada wyraźne liternictwo. Stanowiący dominantę rewersu orzeł posiada widoczne detale. Drugą z monet o tym nominale jest 2 złote polskie z 1830 roku. Wygląd tej monety uległ zmianie po śmierci cara Aleksandra I w 1825 roku. Monety o nowym wzorze były bite w latach 1826-1830. W Kolekcji znajduje się ostatni rocznik dwuzłotówki. Co ciekawe na rewersie  pozostawiono popiersie zmarłego Aleksandra I. Wstępujący na tron w 1825 roku Mikołaj I był przeciwnikiem autonomii Królestwa Polskiego. Pozostawienie portretu poprzedniego cesarza na monetach wynikało z szacunku jakim na ziemiach polskich otaczano osobę cara Aleksandra I, w którym widziano wskrzesiciela Królestwa Polskiego. Umieszczone na rewersie popiersie zyskało wieniec laurowy na skroniach przez co władca został upodobniony wizualnie do cesarzy rzymskich przedstawianych na monetach antycznych. W napisie otokowym umieszczono napis: „ALEXANDER I CES(arz) ROS(yjski) WSKRZESICIEL KRÓL(estwa) POLS(kiego) 1815”. Dominantę awersu stanowi informacja o nominale okolona symbolizującym trwałość i potęgę wieńcem z liści dębu. Natomiast w napisie otokowym znajduje się imię ówcześnie panującego Mikołaja I. Podobnie jak w przypadku wspomnianej wyżej dwuzłotówki popiersie posiada widoczne detale wizerunku Aleksandra I. Są one bardziej widoczne w porównaniu ze wspomnianym wyżej nominałem. 

Spośród monet o nominale 5 złotych na szczególną uwagę zasługuje wybity w 1830 roku egzemplarz z inicjałami zarządcy mennicy Karola Gronau (K. G.). Spośród wszystkich znajdujących się w Kolekcji monet posiadających popiersie Aleksandra I ten egzemplarz ma najlepiej widoczne detale wizerunku władcy. Dodatkowo moneta ta ma dobrze widoczne pióra dwugłowego orła. Herb Królestwa Polskiego jest wytarty i nie widać detali Orła Białego. 

Dodatkowo w prezentowanej Kolekcji można wyróżnić 2 złote polskie 1831 wybite w okresie Powstania Listopadowego. Na awersie umieszczony został dwupolowy herb Królestwa Polskiego z okresu powstania z Orłem Białym i Pogonią Litewską. Znajdująca się w Kolekcji moneta to popularniejszy wariant monety, na którym jeździec ma pochwę od miecza. 

Oferowana w Domu Aukcyjnym Numioutlet Kolekcja jest jednorodnym zbiorem monet. Oglądając go widać, że był on tworzony w sposób przemyślany i konsekwentny. Nie jest to zbiór podstawowych typów monet bitych w okresie istnienia Królestwa Polskiego lecz próba zgromadzenia kompletnego zestawu wszystkich monet i ich roczników z tego czasu.

Zapraszamy do odwiedzenia Naszych aukcji, gdzie każdy kolekcjoner znajdzie coś dla siebie. Zapewniamy kolekcjonerskie podejście do powierzonych nam przedmiotów.

dr Marcin Markowski

Jednym z głównych celów jakie postawiono przed Stanisławem Augustem Poniatowskim przy obejmowaniu tronu polskiego było przeprowadzanie gruntownej reformy monetarnej. W roku 1765 zostaje powołana komisja mennicza a rok później zostaje otwarta w warszawie mennica. W roku 2023 przypada 257. rocznica jej założenia - za symboliczną datę przyjmuje się dzień 10 lutego. Z tej właśnie okazji chciałbym przybliżyć historię dwóch medali, wybitych z okazji otwarcia mennicy i przeprowadzanej reformy. Wizerunek jednego z nich jest dość powszechny i powielany przy okazji kolejnych rocznic otwarcia Mennicy Warszawskiej - wizerunek drugiego natomiast znany jest tylko bardzo wąskiemu numizmatyków. 

W roku 1767, czyli dwa lata od powołania komisji i rok od otwarcia mennicy, zostaje wybity medal na reformę monetarną. Powszechnie przyjmuje się i w środowisku funkcjonuje od pod dwoma nazwami - właśnie na reformę monetarną oraz upamiętnienie otwarcia mennicy. Medal odbity w złocie został wręczony królowi w trzecią rocznicę jego koronacji - 25 IX 1767 roku. Z tym samym wizerunkiem zostały wybite również, ale prawdopodobnie kilka lat później, wersje w srebrze i brązie. Stemple awersu i rewersu obu wersji medalu zabrano w 1868 r. do Petersburga, zwrócono Polsce po pokoju ryskim, w 1924 r. Dziś znajdują się w zasobach Mennicy Polskiej. 

Piotr Kosanowski