"Od Ojca Chrzestnego WA Kronenberga dla Maryi Władysławy Kronenberg 1882".

To zdanie wygrawerowane jest właśnie na rewersie medalu. Tytułowa Maria Władysława Krobenberg to córka Stanisława Leopolda Kronenberga, polskiego bankiera i przemysłowca i wnuczka Leopolda Stanisława Kronenberga (założyciela m.in. Banku Handlowego). 

Gmach główny fabryki tytoniu i tabaki Kronenbergów w Warszawie.

S.L. Kronenberg (ojciec Marii Władysławy) ukończył Szkołę Główną w Warszawie, a na Uniwersytecie w Heidelbergu obronił doktorat z prawa W 1870 r. walczył w armii francuskiej w obronie Paryża podczas wojny francusko-pruskiej. Od 1872 r. reprezentował interesy Kronenbergów w Petersburgu. Po śmierci swojego ojca (L.S. Krobenberga) w 1878 odziedziczył fortunę i przejął jego stanowiska. Do 1887 kierował wszystkimi przedsiębiorstwami i interesami rodziny Kronenbergów. W marcu 1879 roku za namową Aleksandra Kraushara zaopiekował się wydawnictwem Biblioteka Umiejętności Prawnych, które finansował aż do roku 1887. Był prezesem Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Działał też w przemyśle cukrowniczym. Był prezesem zarządu Banku Handlowego. W latach 1879–1882 był członkiem komitetu giełdy warszawskiej. Był właścicielem dóbr Wieniec, Wolica i Gustorzyn.

Niezauważony przez rynek ?

Sam medal w roku ubiegłym oferowany był na jednej z aukcji, ale w mojej ocenie przeszedł zupełnie niezauważony przez rynek. Finalnie został sprzedany za nieco ponad 7 000 złotych co w mojej ocenie jest kwotą wręcz symboliczną, jeśli weźmiemy pod uwagę rzadkość złotych medali chrzcielnych ale przede wszystkim samą proweniencję. Mamy tu bowiem medal powiązany z niezwykle wpływowym rodem XIX-wiecznych finansistów i przemysłowców plus do tego powiązanie z konkretnymi osobami – obdarowaną Marią Władysławą należącą do wspomnianego znamienitego rodu Kronenbergów. Widząc zatem ten medal dotykamy dosłownie historii konkretnej osoby, konkretnego wydarzenia – widzimy unikatowy przedmiot w dosłownym tego słowa znaczeniu. Mamy przed sobą obiekt nie tyle kolekcjonerski, ale walor klasy muzealnej. 

Sam medal na awersie posiada scenę chrztu z cytatem: ten jest mój miły syn, któregom sobie upodobał. U dołu sygnatura medaliera: "J.Herkner F." Ma średnicę 33 mm i waży nieco ponad 17.50 g. Medal zachowany w oryginalnym etui. Pudełko z pluszową wyściółką i wgłębieniem na medal. Pod pokrywą znajduje się sygnatura J.WEINERT DAWNIEJ S. NEYBAUER ULICA SENATORSKA W WARSZAWIE.

Medal trafił do oferty wiosennej aukcji Gabinet Numizmatyczny Damian Marciniak i pod koniec maja 2023 roku pójdzie pod młotek. Tym razem jednak sądzę, że zostanie dostrzeżony nie tylko przez kolekcjonerów/numizmatyków, ale także a może przede wszystkim przez wszystkich tych, którzy interesują się i dokumentują historię polskiego przemysłu, bankowości oraz działalności XIX-wiecznych elit polskich. Kto wie może numizmat zasili nie prywatną kolekcję, ale stanie się częścią jakiegoś publicznego zbioru rangi muzealnej? Wydaje mi się, że to powinno być jego miejsce przeznaczenia. 

Piotr Kosanowski

Jednym z głównych celów jakie postawiono przed Stanisławem Augustem Poniatowskim przy obejmowaniu tronu polskiego było przeprowadzanie gruntownej reformy monetarnej. W roku 1765 zostaje powołana komisja mennicza a rok później zostaje otwarta w warszawie mennica. W roku 2023 przypada 257. rocznica jej założenia - za symboliczną datę przyjmuje się dzień 10 lutego. Z tej właśnie okazji chciałbym przybliżyć historię dwóch medali, wybitych z okazji otwarcia mennicy i przeprowadzanej reformy. Wizerunek jednego z nich jest dość powszechny i powielany przy okazji kolejnych rocznic otwarcia Mennicy Warszawskiej - wizerunek drugiego natomiast znany jest tylko bardzo wąskiemu numizmatyków. 

W roku 1767, czyli dwa lata od powołania komisji i rok od otwarcia mennicy, zostaje wybity medal na reformę monetarną. Powszechnie przyjmuje się i w środowisku funkcjonuje od pod dwoma nazwami - właśnie na reformę monetarną oraz upamiętnienie otwarcia mennicy. Medal odbity w złocie został wręczony królowi w trzecią rocznicę jego koronacji - 25 IX 1767 roku. Z tym samym wizerunkiem zostały wybite również, ale prawdopodobnie kilka lat później, wersje w srebrze i brązie. Stemple awersu i rewersu obu wersji medalu zabrano w 1868 r. do Petersburga, zwrócono Polsce po pokoju ryskim, w 1924 r. Dziś znajdują się w zasobach Mennicy Polskiej. 

Piotr Kosanowski

Dnia 12 września przypada rocznica zawarcia w 1635 roku w Sztumskiej Wsi koło Malborka pokoju pomiędzy Rzeczpospolitą a Szwecją. Na tę okoliczność wybito niezwykły medal  - dzieło dłuta Sebastiana Dadlera oraz Jana Hohna starszego. Na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci autorzy opracowań medalierskich nie wiązali początkowo emisji tego medalu z rozejmem w Sztumskiej Wsi. Finalnie jednak to właśnie dl tego wydarzenia przypisuje się tę niezwykłą emisję. 

Aby zrozumieć dokładniej sens podpisanego w 1635 roku pokoju w Sztumskiej Wsi musimy cofnąć się tak naprawdę do czasów Zygmunta II Augusta. Wbrew pozorom za panowania Wazów w Polsce (mimo, że była to dynastia szwedzka), relacje polsko-szwedzkie do łatwych nie należały. Pierwotnym zarzewiem konfliktu ze Szwecją była walka Litwy (która została włączona w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów) o Inflanty. Kulminacja sporu miała miejsce już za panowania Zygmunta III Wazy. i przypadała na lata 1621-1626, kiedy to rozpoczęły się walki na północnych terenach Rzeczypospolitej a nawet bliżej centrum kraju. Była to próba zmuszenia Zygmunta do zrzeczenia się tytułu króla Szwecji. 

Szwedzi działali bardzo szybko. Po miesiącu walk opanowali wiele nadmorskich miast polskich m.in Frombork, Gniew, Elbląg, Malbork czy Braniewo. W roku 1626 wojska polskie stoczyły ze Szwedami przegraną bitwę pod Gniewem. Dalsze walki to raz zwycięstwa raz porażki obydwu stron. Obydwie strony po latach konfliktu były wyraźnie zmęczone. Ostatecznie 26 września 1629 roku w Altmarku podpisano rozejm, ale niestety niekorzystny dla strony polskiej. Niektóre porty takie jak Kłajpeda czy Elbląg oraz twierdze o znaczeniu militarnym jak Malbork czy Sztum, przeszły we władanie Szwedów. Rozejm został podpisany na okres 6 lat. 

W 1635 roku kończył się ustalony 6-letni rozejm. Polska i Szwecja były jednak na zupełnie innych pozycjach w stosunku do roku 1629. Szwecja była pozbawiona silnego przywódcy - rządy sprawował w imieniu 6-letniej wówczas Krystyny kanclerz Axel Ostenstiern. 

Rozejm w Sztumskiej Wsi

Rozejm w podmalborskiej Sztumskiej wsi przedłużał o kolejne 26 lat (do roku 1661) rozejm w Altmarku i zmieniał jego postanowienia. Porozumienie podpisano 12 września 1635 roku. Rokowania rozpoczęto w Pasłęku, gdzie trwały od stycznia do połowy lutego, po czym w maju rozpoczęto je ponownie w Sztumskiej Wsi. Rozejm podpisany został już za Panowania Władysława IV Wazy, który na tronie zastąpił Zygmunta III Wazę. Sfinalizowanie rokowań nastąpiło wbrew woli Władysława IV. Układ został zaaprobowany przez Sejm zebrany 21 listopada tego roku. 

Najważniejsze postanowienia rozejmu:

• Szwedzi zatrzymywali Inflanty na północ od Dźwiny oraz Rygę, gwarantując jednocześnie swobodę kultu zamieszkującym te tereny katolikom.
• Polska otrzymała z powrotem porty Tolkmicko, Elbląg, Braniewo, Piławę i Kłajpedę.
• Szwedzi zrezygnowali z prawa do cła (na 2 lata otrzymał je Władysław IV Waza).
• Polacy zatrzymywali tereny na południe od Dźwiny, tj. Kurlandię, Semigalię, Powiat piltyński oraz Inflanty polskie.
• Szwedzi obiecali zwrócić statki polskiej floty.
• Król Polski Władysław IV zawieszał na okres rozejmu swoje pretensje do szwedzkiej korony (czyli do momentu, w którym miał osiągnąć wiek 66 lat).
• Wielkie Księstwo Litewskie miało mieć pełną swobodę w handlu na Dźwinie.

Rozejm został zerwany w 1655 przez stronę szwedzką. Wznowioną wojnę zakończył pokój oliwski, zawarty na rok przed teoretycznym upływem rozejmu.

Medal

Po tym historycznym wstępie przechodzimy do opisu samego medalu. Dzieło to wyszło spod dłuta Sebastiana Dadlera oraz Jana Hohna starszego. Na przestrzeni kolejnych dziesięcioleci autorzy opracowań medalierskich nie wiązali początkowo emisji tego medalu z rozejmem w Sztumskiej Wsi. Jedni wiązali do z pokojem oliwskim, inni westfalskim. Dziś jednak większość autorów opracowań wiąże go właśnie z rokiem 1635. Jednak wg niektórych opracowań medal powstał kilka lat później - w roku 1642, ale upamiętniał wcześniejsze wydarzenie. 

Medal ten występuje jednak w kilku odmianach i niewykluczone, że bity był również w późniejszych latach po 1657 roku po śmierci Dadlera o czym mogą świadczyć sygnatury, bowiem wczesne medale sygnowane są inicjałami obydwu artystów, późniejsze zaś już tylko  literami IH. 

Medal z wczesnego bicia - widoczne sygnatury obydwu artystów. Źródło: Gabinet Numizmatyczny Damiana Marciniaka. 

Niezależnie jednak od kwestii samej chronologii i czasu bicia medalu, jego przesłanie i wymowa jest taka sama. Jest to medal pokojowy, upamiętniający zawarcie rozejmu. Źródłem inspiracji artystów przy pracy nad tym medalem był najpewniej werset psalmu Ps 85 "Miłosierdzie i prawda spotykają się z sobą, sprawiedliwości pokój ucałują się". 

Awers: Spotkanie uosobień Miłosierdzi i Prawdy na tle panoramy Gdańska. Postać z lewej trzyma gałązkę oliwną, druga natomiast berło zwieńczone słońcem. Powyżej tetragram w promieniach słońca z hebrajskim zapisem imienia JEHOWA. W otoku napis: FELIX TERRA FIDES PIETATI UBI IUNCTA TRIUMPHAT (Szczęśliwa ziemia, gdzie złączona wiara z pobożnością zwycięża. 

Rewers: Kobiece personifikacje Sprawiedliwości i Pokoju. Jedno z uosobień w koronie z aureola z gwiazd i mieczem owiniętym wstęgą w prawej dłoni. Druga postać trzyma kaduceusz z gałązką palmową, kwiatami i kłosami. Obie postaci złączone w pocałunku. Pomiędzy nimi u stóp tablice nawiązujące do Dekalogu z inskrypcją: DEO PROXI (m)O (Bogu i bliźnim). W otoku napis: PAX CUM IUSTITIA FORA TEMPLA ET RURA CORNAT (Pokój ze sprawiedliwością wieńczą miasta, świątynie i wioski). 

W latach 70-tych i 80-tych powstał cykl 44 medali z wizerunkami władców polskich. Na awersach medali z tej serii przedstawiono monety bite za panowania poszczególnych władców. Rewersy nawiązują do znaczących wydarzeń, które miały miejsce w czasie ich panowania. W ramach tej serii w roku 1980 wyemitowano medal opatrzony numerem 11 poświęcony właśnie Zygmuntowi II Augustowi. Jak i w innych tematach w tej serii tak i tutaj wybito go w trzech wariantach: tombak patynowany (1200 szt.), tombak srebrzony (1200 szt.) oraz srebro (100 szt.). 

Na awersie centralnie umieszczony został wizerunek monety "legendy" - półkopka (moneta o wartości pół kopy czyli 30 groszy) z roku 1565. Rocznik ten jest jest nad wyraz wyjątkowy - u Kopickiego określany jako R* - unikat. Inne źródła mówią o 2-3 znanych egzemplarzach. 

Po lewej stronie wizerunku półkopka znajduje się napis SIGIS (mundus) AUG (ustus) REX POLO (nie) - Zygmunt August Król Polski. Po prawej z kolei data i napis M (agnus) DUX LIT (uaniae) - Wielki Ksiąze Litewski. Poniżej daty 1545 - 1572. Należy się tu wyjaśnienie, ponieważ Zygmunt August królem został w roku 1548 - data 1545 odnosi się do rozpoczęcia bicia monet w mennicy wileńskiej. Rok 1572 to koniec panowania króla. 

Rewers medalu, skomponowany w duchu renesansu, bezpośrednio nawiązuje do wydarzenia Unii Lubelskiej z roku 1569. W dolnej części znajduje się akt podpisany dnia 1 lipca 1569 roku z napisem UNIO LVBLIN INITA (Unia Lubelska zawarta). Na akcie znajduje się kontrmarka zaczerpnięca z wizerunku dwudenara litewskiego. Powyżej aktu znajdują się tarcze herbowe Polski i Litwy - Orzeł z Pogonią, zwieńczone bogato zdobioną, renesansową koroną. 

Dokument Unii Lubelskiej podpisany 1 lipca 1569 roku. 

Półkopek - to jedna z monet w historii mennictwa polskiego, o której można powiedzieć "legendarna". Szczególnie jeśli chodzi tu o rocznik 1565, choć i rocznik 1564 kiedy tylko pojawia się na rynku aukcyjnym wzbudza ogromne emocje. Ciekawie o półkopku 1565 roku pisał Włodzimierz Ulanicki w niewielkim opracowaniu "O półkopku litewskim Zygmunta Augusta z 1565 roku" (wyd. 1897). Opisuje on egzemplarz hr Uwarowa, który wg Ulanickiego był na jego czasy jedynym znanym egzemplarzem tej monety. "Historya tego półkopka jest następująca: w 1856 roku kupił do hrabia Uwarow u antykwariusza wiedeńskiego Oberndorfa (...) Bity jest on na krążku, nieco mniejszej średnicy od półkopka 1564 r. (...) Dzięki uprzejmości hr Uwarowej, która pozwoliła zdjąć z tego półkopka galwanotypy i podać go analizie, mogłem takie galwanotypy przesłać Towarzystwu Numizmatycznemu w Krakowie (...) prosząc ich o zdanie i bliższe wiadome im szczegóły co do okazu. O ile mi wiadomo nie podoba się on wielu numizmatykom. Na pierwszy rzut oka i na mnie zrobił ujemne wrażenie., wybity jest na krążku stemplem dość płytkim, popiersie króla w nieznanej nam z innych jego monet zbroi. Że nie jest lany, lecz bity stemplem - nie ulega najmniejszej wątpliwości, gdyż nawet od nierównego uderzenia stempla cyfry roku 65 są cokolwiek zdublowane; reszta wybita czysto: wieńce i sama cyfra monarsza są bardzo dobre, jak również i popiersie - i niczym nie przypominają falsyfikatów Majnerta i innych. Przyjrzawszy się mu dokładnie i uczyniwszy nad nim analizę, zmuszeni jesteśmy przyznać ten półkopek za autentyczny". Tak oto opisał go Wł. Ulanicki. Poniżej prezentuję galwanotypy Bartynowskiego (zdjęcie 1 i 2) z aukcji Gabinetu Numizmatycznego Damiana Marciniaka. Czy są to te same, które wykonywał Wł. Ulanicki, nie wiem. Poza wspomnianymi galwanotypami prezentuję poniżej również półkopka z rocznika 1564 oraz replikę rocznika 1565.

_________________________________________________

W archiwum Portalu Numizmatycznego znajduje się również artykuł szczegółowo opisujący medal poświęcony postaci króla Władysława Jagiełły - "Władysław II Jagiełło na medalu z serii królewskiej Witolda Korskiego". 

Koronacja

Mikołaj I Romanow wstąpił na tron rosyjski w grudniu 1825, po śmierci swojego starszego brata cara Aleksandra I. Nowy car Rosji stał się jednocześnie królem Królestwa Polskiego (kongresowego), tak bowiem głosiła konstytucja Królestwa połączonego unią personalną z Imperium Rosyjskim. Koronacja Mikołaja I niecałe cztery lata później w Warszawie była więc czysto symboliczna i opierała się na konkretnych rachubach politycznych.

Minister skarbu Królestwa Polskiego Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki przekonał Mikołaja, by koronował się na króla Polski nie w Petersburgu, ale w Warszawie, oraz żeby złożył przysięgę na konstytucję. Car zgodził się na to i dekretem z 17 kwietnia 1829 zapowiedział swoją koronację w polskiej stolicy. 

Koronacja cara Rosji Mikołaja I na króla Polski i jego żony cesarzowej Rosji Aleksandry Fiodorowny na królową Polski odbyła się 24 maja 1829 w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie. Tak oto wydarzenie to wspominał Andrzej Edward Koźmin: 

"Z sali senatorskiej cesarz w koronie na głowie i w płaszczu cesarskim, cesarzowa także ukoronowana, w uroczystym pochodzie (...) udali się do katedry św. Jana (...); droga, którą postępowali przez plac zamkowy i ulica wiodącą do świątyni, wyścielona była suknem pąsowym. Znaki i godła władzy monarszej nieśli urzędnicy na wspaniałych poduszkach; działa na tarasie zamkowym grzmiały; muzyki wojskowe grały marsz uroczysty..."

Koronacja cesarzowej i królowej Aleksandry przez Mikołaja I w Zamku Królewskim w Warszawie 24 maja 1829 roku. Obraz przypisywany Antoniemu Brodowskiemu.