Półskojec krzyżacki - krótka charakterystyka

Winrich von Kniprode Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego (w latach 1351 – 1382) w odpowiedzi na zapotrzebowanie społeczeństwa na „grubszą” monetę około roku 1370, w wyniku swojej reformy wprowadza do obiegu nowe nominały takie jak: kwartnik, szeląg oraz półskojec. Tym samym został On pierwszym Mistrzem zakonnym, którego imię zostało umieszczone na monecie (imię mistrza zostało umieszczone na szelągach).

Dziś chciałbym skupić się na największym nominale czyli półskojcu, który odpowiadał wartością groszom: praskiemu i polskiemu

Na awersie znajduje się Tarcza Wielkiego Mistrza w sześciopłatkowej rozecie, w otoku napis: MONETA DOMINORVM PRVSSIE ( Moneta Panów Prus)

Z kolei rewers zdobi Krzyż z lilijkami w czteropłatkowej rozecie, w otoku napis: HONOR MAGRI IVDICIVM DILIGIT

Waga półskojców wynosiła ok. 3 gr, zaś ich średnica to ok. 26 mm.
Źródło zdjęcia: Warszawski Dom Aukcyjny

Półskojce podobnie jak kwartniki nie przyjęły się i była to emisja jednorazowa, co czyni je bardzo rzadkimi i poszukiwanymi monetami. Znanych jest niewiele odmian. Jednak monety te robią duże wrażenie, przy czym niektórzy Kolekcjonerzy twierdzą że ich rysunek jest surowy. Jednak ja odbieram je zupełnie inaczej. Rysunek jest dostojny i w pewnym sensie wciągający. Szukanie nowych odmian tych rzadkich monet sprawia dużą przyjemność i satysfakcje. Zwłaszcza że ciężko jest szukać opracowania, które by w pełni wyczerpało temat.

Warto wspomnieć, że emisja Winricha  nie była ostatnim razem kiedy w Zakonie zawitały półskojce. Wielki Mistrz Michał Küchmeister von Sternberg (panujący w latach 1414 – 1422 ) wznawia bicie półskojców na wzór monet Mistrza Winricha. Miało to miejsce pomiędzy dniem 5 kwietnia a dniem 14 maja 1416 roku. Emisja była bardzo krótka i zapewne nieduża. Jak wskazują niektóre źródła,  monety miały zaniżoną wartość, bowiem wyniosła ona 32 fenigi zamiast 40, co spowodowało ich szybkie wyłowienie z obiegu w celu przetopienia. 

Półskojce były monetami anonimowymi (nie było na nich imienia Wielkiego Mistrza) w wyniku czego bardzo trudno jest określić, do którego Mistrza należały.

Podczas prac archeologicznych na Wyspie Spichrzów w Gdańsku, znaleziono dużą ilość monet Zakonu Krzyżackiego, w tym półskojców. Na uwagę zasługuje jednak jeden z półskojców, który przedstawia nie znaną dotychczas odmianę. Litery na końcu legendy awersu są zdwojone, a znaki przestankowe są bardzo nietypowe. Warto wspomnieć, że stylistyka monety przypomina bardziej szelągi Michała Küchmeistra z lat 1414 – 1416. Interpunkcja tej monety sugeruje, że jest to właśnie półskojec z emisji Mistrza Michała. Szerzej na temat tego znaleziska możemy przeczytać w opracowaniu prof. Paszkiewicza „Moneta w dawnym Gdańsku. Badania archeologiczne w latach 1997-2009” (wyd. Gdańsk 2013 r.).  

Na koniec chciałbym wskazać, że według mnie porównywanie stylistyki oraz interpunkcji półskojców wydaje się jedyną metodą umożliwiającą identyfikację emitenta tych monet.

Piotr Hajduk