5 zł Nike 1928-1932 i niezrealizowana rzeźba bogini zwycięstwa

"Piękna, dumna, dostojna" ... możnaby jeszcze długo opisywać podobnymi słowami jej wizerunek. Moneta projektu Edwarda Wittiga jest w mojej ocenie jedną z najlepiej skomponowanych jeśli nie najlepiej zaprojektowaną monetą II RP. Mimo masowej produkcji w okresie międzywojennym, dziś przez kolekcjonerów jest jedną z bardziej poszukiwanych monet obiegowych z lat 1919-1939.  

Moneta 5 zł "Nike" została wprowadzona do obiegu zgodnie z nowym rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 listopada 1927 roku - rozporządzenia zmieniającego między innymi próbę, masę i średnicę srebrnych monet pięciozłotowych, po niewprowadzonym ostatecznie do obiegu wzorze pięciozłotówki z 1925 r. Pierwotnie 5 złotówki wg rozporządzenia z 1925 roku miały być bite w srebrze próby 900, na krążku średnicy 37 mm i masie 25 gram. 

Na awersie w centralnym punkcie umieszczono godło – orła w koronie, dwie cyfry „5" po obu stronach orła, poniżej napis „ZŁOTYCH”, a na dole rok emisji, a tuż przy rancie inicjały projektanta EW.  

Na rewersie monety umieszczono kroczącą boginię zwycięstwa Nike, dookoła obrzeża napis „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, przy obrzeżu dookoła całego rysunku rewersu perełki, a w przypadku monet bitych w Warszawie, z lewej strony, u dołu herb Kościesza – znak Mennicy Państwowej. 

Na rancie umieszczono wklęsły napis: SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX (dobro Rzeczypospolitej najwyższym prawem).

Zgodnie z owym rozporządzeniem nowe 5 złotówki miały być bite ze srebra próby 750, na krążku średnicy 33 mm i masie 18 g. Zgodnie z takimi parametrami przystąpiono zatem do produkcji 5 - złotówki z kroczącą Nike. 

Uruchomiliśmy dobrowolną zbiórkę pieniędzy na portalu www.zrzutka.pl na dalszy rozwój i działalność Portalu Numizmatycznego. Jeśli uważasz, że strona jest interesująca i warto ją wesprzeć WEJDŹ TUTAJ i dowiedz się więcej.

"Nike" była pierwszą monetą pięciozłotówką powszechnego obiegu wprowadzoną w okresie międzywojennym i jednocześnie pierwszą tak masową emisją z napisem na rancie. Moneta była emitowana z datami 1928, 1930, 1931 oraz 1932. Po wycofaniu monety z obiegu w roku 1934 roku aż 22,8 mln sztuk z całości nakładu 26,7 mln sztuk zostało przetopionych (inflacja była tak duża, że wartość srebra zawartego w tej monecie przewyższyła jej wartość nominalną, wobec czego większość nakładu wycofano i przetopiono). Z tego właśnie powodu, mimo początkowej masowej emisji dziś monety te są bardzo poszukiwane - szczególnie rocznik 1932 oraz 1931 i 1930. Rocznik 1928 w porównaniu do pozostałych możemy uznać za "pospolity". Poniżej krótkie zestawienie poszczególnych roczników: 

Rocznik	Stopień rzadkości	Mennica	Znak mennicy	Nakład (sztuk)
5 złotych 1928	R	Bruksela	brak	10 000 000
	R	Warszawa	herb Kościesza	11 853 000
5 złotych 1930	R3	Warszawa	herb Kościesza	2 569 400
5 złotych 1931	R4	Warszawa	herb Kościesza	2 177 600
5 złotych 1932	R5	Warszawa	herb Kościesza	104 000

Pierwowzorem i inspiracją projektu rewersu monety 5 zł Nike był niezrealizowany finalnie projekt rzeźby E. Wittiga. Pierwotnie projekt o nazwany "Zwycięstwo" kroczącej bogini Nike był przygotowywany jako zespół rzeźb, który miał stanąć w Gdyni. Finalnie jednak projekt nie doczekał się realizacji - zachował się jedynie na fotografiach oraz uwieczniono go właśnie na opisywanej monecie.